Ze względu na skalę oddziaływania jest to jeden z największych programów Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zakres programu

Główny cel NPRCz 2.0 – rozwój czytelnictwa w Polsce oraz wzmocnienie roli bibliotek publicznych – współtworzą cztery cele szczegółowe, z których każdy posiada odrębny Priorytet:

Priorytet 1 – Poprawa oferty bibliotek publicznych,

Priorytet 2 – Inwestycje w infrastrukturę bibliotek publicznych,

Priorytet 3 – Zakup nowości wydawniczych do placówek wychowania przedszkolnego, bibliotek szkolnych i pedagogicznych,

Priorytet 4 – Rozwijanie funkcjonalności bibliotek jako instytucji działających na rzecz integracji społecznej oraz promocja NPRCz 2.0.

Zakup nowości wydawniczych

Biblioteka Narodowa jako Operator Priorytetu 1 realizuje dwa Kierunki interwencji – 1.1. Zakup i zdalny dostęp do nowości wydawniczych oraz 1.2. Budowa ogólnokrajowej sieci bibliotecznej poprzez zintegrowany system zarządzania zasobami bibliotek (ZSZZB).

W I naborze Kierunku interwencji 1.1. w 2022 r. złożono 2 269 wniosków, z czego 2 265 z nich rozpatrzono pozytywnie. Ostatecznie umowy podpisały 2 262 biblioteki na łączną kwotę 27 104 628 zł. W listopadzie 2022 r. odbywa się II nabór, do rozdysponowania pozostaje kwota 34 900 000 zł.

Przyznane dofinansowania biblioteki publiczne przeznaczą na zakup nowości wydawniczych oraz zdalny dostęp do książek w formatach e-booków, audiobooków oraz synchrobooków.

W ramach Kierunku interwencji 1.2. w 2022 r. działania wdrożeniowe ZSZZB prowadzono w 109 placówkach – 9 dużych bibliotekach i 100 mniejszych z województw świętokrzyskiego, lubelskiego i łódzkiego. Zakończenie działań zaplanowane jest na listopad 2022 r.

W 2023 r. w Priorytecie 1 biblioteki otrzymają 34 000 000 zł. Nabór odbędzie się w I połowie roku.

Budowa i modernizacja bibliotek

W ramach Priorytetu 2, którego Operatorem jest Instytut Książki, w II naborze Kierunku interwencji 2.1. (Zadania inwestycyjne realizowane od 2022 r.) złożono łącznie 110 wniosków, w tym 103 wnioski poprawne formalne na łączną kwotę dofinansowania 148 791 641 zł.

Obecnie z naboru II realizowane są 63 projekty – zarówno w bibliotekach głównych, jak i filiach. Ze względu na niemal pełne wykorzystanie środków w budżecie na rok 2023, kolejny nabór wniosków najprawdopodobniej będzie dotyczył zadań rozpoczynających się od 2024 r. Środki pozostałe do wykorzystania w budżecie Kierunku interwencji 2.1. na lata 2024-2025 (łącznie budżet konkursowy i odwoławczy) wynoszą 82 602 086 zł.

Zakup książek do przedszkoli, bibliotek szkolnych i pedagogicznych

Za Priorytet 3 odpowiedzialne jest Ministerstwo Edukacji i Nauki. Realizacja przebiega dwutorowo i adresowana jest do placówek wychowania przedszkolnego (Kierunek interwencji 3.1.) oraz do bibliotek szkolnych i pedagogicznych (Kierunek interwencji 3.2.).

W naborze w 2022 r. w obu Kierunkach interwencji złożono w sumie 11 579 wniosków, z czego 5 435 zostało rozpatrzonych pozytywnie. Wnioskodawcom przyznano łączną kwotę wsparcia w wysokości 29 400 000 zł. Na przełomie października i listopada 2022 r. odbył się nabór na kolejny rok, w którym pula dofinansowań z budżetu państwa dla obu Kierunków interwencji wynosiła również 29 400 000 zł.

Przyznane dofinansowania przedszkola oraz biblioteki szkolne i pedagogiczne przeznaczą na zakup nowości wydawniczych, wsparcie działań promujących czytelnictwo (w tym: zakup nagród książkowych dla dzieci biorących udział w akcjach czytelniczych, organizację spotkań autorskich, wystaw, konkursów itp.) oraz zakup nowych elementów wyposażenia, w tym sprzętu komputerowego, oprogramowania, czytników e-booków.

Program dotacyjny dla bibliotek

W ramach Priorytetu 4, za który odpowiada Narodowe Centrum Kultury, realizowany jest Kierunek interwencji 4.1. BLISKO – Biblioteka | Lokalność | Inicjatywy | Społeczność | Kooperacja | Oddolność. Nadrzędnym celem programu dotacyjnego dla bibliotek jest wzmocnienie ich roli jako „trzeciego miejsca” jednoczącego społeczność lokalną działaniami kulturalnymi, przyczyniającego się do rozwoju aktywnego czytelnictwa i uczestnictwa w kulturze.

W 2022 r. w naborze Kierunku interwencji 4.1. BLISKO złożono 137 wniosków na realizację zadań w cyklu dwuletnim. Po rozpatrzeniu dotacje w wysokości od 100 000 zł do 140 000 zł trafiły do 46 beneficjentów. Łączna kwota dofinansowań dla bibliotek wyniosła prawie 5 500 000 zł.

Zadania objęte dofinansowaniem w ramach konkursu BLISKO obejmują: rozwijanie lokalnych partnerstw, w których wiodącym podmiotem jest biblioteka jako przestrzeń do wspólnej działalności twórczej, wzmacnianie kompetencji pracowników bibliotek oraz włączanie nowych środowisk w działalność bibliotek i aktywizację społeczności lokalnych.

Całkowity budżet Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 wynosi 1 079 676 000 zł, z czego ok. 635 mln zł (ok. 59%) to środki z budżetu państwa, a ok. 445 mln to wymagany wkład własny beneficjentów programu. Podczas pierwszej edycji NPRCz (w latach 2016-2020) biblioteki publiczne wzbogaciły się m.in. o 16,7 mln książek drukowanych, 450 tys. audiobooków, 150 tys. e-booków, ok. 75 tys. kodów dostępów oraz ponad 28 mln stron publikacji.

Dzięki udzielonym dofinansowaniom w całym kraju udało się wybudować nowoczesne obiekty biblioteczne oraz zmodernizować i rozbudować już istniejące. Wsparciem objętych zostało 220 obiektów bibliotecznych, średnio w kwocie ponad 800 tys. zł.

W Polsce działa ponad 2,5 tys. bibliotek publicznych, które wraz ze swoimi filiami tworzą sieć prawie 8 tys. instytucji kultury. Biblioteki stanowią jedno z trzech najważniejszych miejsc, poza miejscem zamieszkania i miejscem pracy, w których ludzie socjalizują się, uczą lub oddają rozrywce. Jest to także przestrzeń traktowana umownie – ponieważ znaczącą część księgozbioru można wypożyczyć do domu – co pozwala na rozwój własnych zainteresowań i odpoczynek z wykorzystaniem książek (ale też audiobooków, e-booków czy synchrobooków), a w przypadku bibliotek medialnych także innych mediów.